Anarchizm, kierunek społeczno-polityczny, wg którego wyzysk społeczny wynika z faktu istnienia władzy politycznej, tj. państwa; zrodził się w latach 40—60-tych XIX w. na terenie Europy; głównymi ideologami tego kierunku byli: P. J. Proudhon, M. A. Bakunin, E. Reclus, P. A. Kropotkul . Odrzucając wszelkiego rodzaju władzę a. nie uznaje również dyktatury proletariatu; występuje on przeciwko organizowaniu partii klasy robotniczej do walki o władzę, stojąc na stanowisku, że właśnie państwo tworzy system społeczny, klasy i wyzysk. Dla anarchistów władza jest źródłem, a nie wynikiem istniejących stosunków produkcji. Z takiego spojrzenia na rzeczywistość wynika, że historia społeczeństwa jest jedynie wypadkową ludzkich skłonności, koncepcji i uczuć. Jest to czysty idealizm w historii. Zgodnie z tezami a. rewolucja powinna znieść państwo i wszelką władzę. Niektóre odłamy a. stosowały terror Indywidualny. Wiele uwagi krytycznej analizie a. poświęcił Lenin; pisał on m. in., że a. nie rozumie istoty wyzysku, nie widzi, że rozwój społeczeństwa prowadzi do socjalizmu, nie rozumie „walki klasowej jako twórczej siły urzeczywistnienia socjalizmu”. A. był teorią odzwierciedlającą nastroje drobnomieszczaństwa i niektórych kręgów klasy robotniczej we Francji, Włoszech, Hiszpanii, krajów Ameryki Południowej i in. Teoria a. przyjęła kilka odmian w międzynarodowym ruchu robotniczym: anarchoindywidualizm (Proudhon), anarchosyndykalizm (syndykalizm) i anarchokomunizm (Kropotkin). Po II wojnie światowej a. nie odgrywa poważniejszej roli w międzynarodowym ruchu robotniczym; jego założenia mają jedynie swoich nielicznych zwolenników w krajach Ameryki Południowej i częściowo w Hiszpanii.
