EKONOMICZNA EFEKTYWNOŚĆ (sprawność ekonomiczna), zdolność jednostki gospodarczej do wytwarzania w danym czasie i za pomocą danych sił wytwórczych określonej ilości dóbr i usług, zapewniających zaspokojenie potrzeb odbiorcy (pośredniego i końcowego); charakteryzuje się dwiema zasadniczymi i nierozłącznymi cechami: szybkością i celowością działania. Szybkość w działalności gospodarczej przybiera różny wyraz, zależnie od rozmiarów rozpatrywanej Jednostki. O szybkości działalności gospodarczej zakładu produkcyjnego świadczy wydajność mierzona ilością określonego rodzaju produkcji, przypadającej w danym czasie na jednostkę zużytych środków (np. ilość określonego rodzaju produkcji, przypadająca na 1 roboczogodzinę pracy danej specjalności zawodowej przy użyciu określonych narzędzi pracy lub ilość określonego rodzaju produkcji, przypadająca na godzinę pracy określonego typu maszyny). Szybkość działania w odniesieniu do gospodarki narodowej wyraża się najlepiej w tempie (stopie) wzrostu produktu społecznego, przypadającego na głowę ludności. Tempo dodatnie świadczy o zwiększającej się wydajności sił wytwórczych gospodarki narodowej lub o zmniejszających się jednostkowych kosztach społecznych wytwarzanych produktów. O szybkości działania w procesie produkcyjnym decydują przede wszystkim kwalifikacje zawodowe (ekonomiczne, techniczne i organizacyjne) wytwórców oraz poziom technicznej wydajności narzędzi pracy. O celowości działania zakładu wytwórczego świadczy łatwość zbytu wytwarzanego produktu. Wytwarzanie dóbr lub usług, na które nie będzie w ogóle popytu, nie Jest produkcją; mimo że poziom wydajności może być w takim przypadku bardzo wysoki, efektywność gospodarcza tej działalności będzie równa zeru. Wytwarzanie dobra A, na które Jest mniejsze zapotrzebowanie niż na dobro B, świadczy o tym, że kierownictwo zakładu wytwórczego nie zwraca dostatecznej uwagi na e.e. lub nie jest wystarczająco poinformowane, która z możliwych alternatyw produkcyjnych Jest bardziej potrzebna. W gospodarce narodowej element celowości działania znajduje swój wyraz w strukturze produkcji, rozpatrywanej ilości 1 rodzaju wytwarzanych dóbr oraz czasie i miejscu produkcji. W istniejących warunkach działania, określonych ilością i jakością oraz rozmieszczeniem sił wytwórczych, ta gospodarka narodowa działa bardziej celowo, której struktura produkcji lepiej odpowiada potrzebom producenta (surowce), inwestora (dobra inwestycyjne) i konsumenta (dobra konsumpcyjne). O stopniu celowości rozmieszczenia sił wytwórczych gospodarki narodowej decyduje stan koordynacji procesu produkcyjnego. W gospodarce socjalistycznej wyraża się ona w stanie koordynacji (międzygałęziowej i terenowej) planu gospodarczego w założeniach dotyczących tempa rozwoju gospodarczego. O osiągnięciu planowanego stanu koordynacji procesu produkcyjnego świadczy poziom i struktura zapasów. Opisane elementy e.e., mimo ich nierozdzielności, są sobie „przeciwstawne” w tym sensie, że duże tempo wzrostu utrudnia koordynację produkcji 1 odwrotnie — zbyt duże zwracanie uwagi na stronę „równoważenia” produkcji wpływa na zwolnienie tempa wzrostu gospodarki narodowej. Zadaniem planu gospodarczego jest właśnie zmniejszenie do minimum tych przeciwieństw i w ten sposób uzyskanie możliwie najwyższej e.e. planowanej działalności gospodarczej. E.e. identyfikuje się niekiedy z wydajnością produkcji. Takie ujęcie jest poprawne jedynie przy założeniu, że zapewniony Jest popyt na wytwarzane dobra. Wysoką e.e. przejawia ta jednostka gospodarcza, która wykorzystuje w pełni Istniejące zdolności produkcyjne, produkuje rzeczy potrzebne w sposób tani i bez zbędnego gromadzenia zapasów. E.e. można rozpatrywać z punktu widzenia organizacji Jednostki produkcyjnej lub całej gospodarki narodowej. System planowej gospodarki socjalistycznej, pozwalającej na lepsze wykorzystanie i szybszy rozwój sił wytwórczych, umożliwia osiąganie wyższej e.e. niż system kapitalistyczny, o czym świadczy tempo wzrostu dochodu narodowego.
