Industrializacja (uprzemysłowienie), proces polegający na zmianie struktury gospodarki narodowej w celu zwiększenia udziału produkcji przemysłowej i przemysłu. Podstawą tego procesu są zmiany metod wytwarzania. Wytwarzanie za pomocą maszyn wypiera produkcję opartą na pracy ręcznej (rzemieślniczą, drobnotowarową). I. oznacza zatem wprowadzenie do produkcji nowoczesnej techniki maszynowej, masowej produkcji na wielką skalę i zastąpienie przez tę technikę pracy ręcznej wykonywanej za pomocą prymitywnych narzędzi. W związku z tym miarą dokonujących się procesów uprzemysłowienia jest zmiana struktury ludności w zależności od źródła utrzymania (zwykle na niekorzyść rolnictwa), udział zatrudnionych w przemyśle lub wzrost udziału produkcji czystej przemysłu w dochodzie narodowym. Rozwój przemysłu związany jest z rozwojem sił wytwórczych społeczeństwa, jakiego dokonał kapitalizm w początkowym stadium. Zastosowanie osiągnięć nauk ścisłych do rozwoju produkcji doprowadziło do wynalezienia maszyn i urządzeń, pozwalających produkować na wielką skalę i zastępować siłę mięśni energią parową. Ten wielki skok w dziedzinie techniki wytwarzania nosił nazwę rewolucji przemysłowej. I. w krajach kapitalistycznych Europy zachodniej i USA, przebiegająca w XVIII i XIX w., rozpoczęła się od rozwoju przemysłu lekkiego. Zapotrzebowanie na jego produkty, szerokie rynki zbytu stworzone zarówno w wyniku wypierania znacznie droższej produkcji rzemieślniczej, jak i w wyniku odkryć geograficznych, pozwalały na osiąganie wielkich zysków. Na przeszkodzie bogaceniu się stawały niedostatecznie wydajne metody wytwarzania. Dążenie do przezwyciężania powstających ograniczeń powodowało niezwykle silną potrzebę tworzenia i stosowania nowych, wydajniejszych i doskonalszych maszyn. Stąd silny rozwój wynalazczości i szerokie stosowanie zdobyczy myśli technicznej. W krajach kapitalistycznych główne źródło finansowania rozwoju przemysłu związane hyło z eksploatowaniem kolonii i z wyzyskiem mas robotniczych. W Niemczech, które później wkroczyły na drogą uprzemysłowienia, szczególną rolą odegrała kontrybucja wojenna nałożona na Francję po wojnie 1870—71. Dużą rolę odgrywała także ochrona celna własnego przemysłu przed konkurencją zagraniczną. Zasadniczo inny charakter ma i. socjalistyczna. Dotychczas rewolucja socjalistyczna zwyciężała przede wszystkim w krajach gospodarczo słabo rozwiniętych, w których przeważała produkcja drobnych gospodarstw chłopskich i dość duże znaczenie miała produkcja rzemieślnicza, gdy w tym samym czasie w krajach wysoko rozwiniętych decydującą rolę odgrywała wielka produkcja przemysłowa. I. w krajach socjalistycznych polega więc na stworzeniu materialnej podstawy socjalistycznych stosunków produkcji. Rozwinięcie masowej produkcji środków konsumpcji opartej na wielkoprzemysłowych metodach wymaga przede wszystkim stworzenia gałęzi przemysłu wytwarzających środki produkcji. Masowa produkcja materiałów budowlanych, nawozów sztucznych, chemicznych środków ochrony roślin i maszyn rolniczych niezbędna jest także do wprowadzenia nowoczesnych metod wytwarzania w rolnictwie. Niska wydajność pracy w rolnictwie powoduje bowiem konieczność zatrudniania w nim znacznej liczby ludzi zdolnych do pracy i hamuje możliwości wzrostu stopy życiowej całej ludności. Względy te powodują, że podstawą socjalistycznej i. jest rozwój gałęzi przemysłu wytwarzających środki produkcji, zwłaszcza przemysłu ciężkiego i maszynowego. Dopiero rozbudowa tych gałęzi przemysłu powoduje zasadniczą zmianę struktury gospodarki narodowej, która z rolnej lub rolno-przemysłowej przekształca się w przemysłowo-rolną lub przemysłową. W i. socjalistycznej decydującą rolę odgrywają wewnętrzne źródła nagromadzenia niezbędnych środków (zyski znacjonalizowanego przemysłu, podatki, pożyczki rozpisane wśród ludności itp.). W miarę rozwijania się i umacniania obozu socjalistycznego pojawia się możliwość i rośnie rola pomocy bardziej rozwiniętych krajów socjalistycznych dla krajów mniej rozwiniętych, wchodzących dopiero na drogę budownictwa socjalizmu. Doświadczenie ostatniego półwiecza potwierdza, że i. socjalistyczna jest najskuteczniejszą i najszybszą metodą pokonywania zacofania i przebudowy struktury gospodarczej kraju. Jest to jednak droga trudna i wymagająca — zwłaszcza w początkowych jej fazach — znacznego wysiłku i poświęceń ze strony społeczeństwa. Socjalistyczna i. jako metoda pokonywania wiekowego zacofania gospodarczego nabiera szczególnego znaczenia dla krajów trzeciego świata, wskazując im niezawodną drogę rozwoju przemysłowego i wyzwolenia się z zależności ekonomicznej — a co za tym idzie — i politycznej od wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych.
