Integracja gospodarcza międzynarodowa, oznacza wykształcanie się jednolitego, spoistego wewnętrznie organizmu gospodarczego, obejmującego co najmniej dwa kraje. Proces ten sprowadza się przede wszystkim do wytwarzania trwałych, strukturalnych powiązań i wzajemnych przystosowań między istniejącymi na obszarze tych krajów przedsiębiorstwami, grupami przedsiębiorstw, branżami i gałęziami produkcji, dziedzinami działalności gospodarczej, regionami gospodarczymi w taki sposób, aby tworzyły wspólnie pewien scalony wewnętrznie organizm gospodarczy. Wzajemne oddziaływania tych jednostek na ich wielkość, tempo i kierunki rozwoju powodują pogłębienie międzygałęziowego i wewnątrzgałęziowego podziału pracy w obrębie każdego z integrujących się krajów, a zwłaszcza między nimi. Rozwija się szeroko specjalizacja i kooperacja. W wyniku tych procesów kraje te w dużym stopniu stają się dla siebie komplementarne; znajdują one u siebie rynki zbytu i źródła zaopatrzenia. W warunkach dokonującej się obecnie w świecie rewolucji naukowo-technicznej m.i.g. staje się dla wielu krajów obiektywną koniecznością, wynika bowiem z wymagań współczesnego etapu rozwoju sił wytwórczych. Konieczność ta występuje zwłaszcza w przypadku krajów względnie wysoko rozwiniętych o dość ograniczonych zasobach ekonomicznych i małych rynkach krajowych. M.i.g. jest dla tych krajów warunkiem bardziej efektywnego wykorzystania zasobów i zapewnienia szybszego tempa postępu technicznego. Umożliwiając im zwłaszcza dostęp do szerszego, obejmującego kilka krajów, rynku, ułatwia koncentrację środków niezbędnych do rozwoju wybranych dziedzin produkcji. W obecnych warunkach jest to o tyle ważne, że optymalna wielkość produkcji poszczególnych gałęzi, w porównaniu z okresem poprzednim, poważnie wzrosła, przy czym wskutek postępu technicznego nadal wykazuje ona tendencję do wzrostu. M.i.g. umożliwia również poszczególnym krajom specjalizację badań naukowo-technicznych. Dzięki koncentracji środków przeznaczonych na ten cel można łatwiej przekroczyć określoną granicę wielkości nakładów, począwszy od której badania stają się efektywne. Dlatego też jedną z ważniejszych zalet m.i.g. jest możliwość łączenia środków gospodarczych kilku integrujących się krajów w celu rozwoju określonej produkcji lub badań naukowo-technicznych, w przypadkach wymagających nakładów przekraczających możliwości poszczególnych państw. A zatem pomagając tym krajom w bardziej efektywnym wykorzystaniu zasobów, którymi dysponują, m.i.g. uruchamia nowe źródła wzrostu gospodarczego, a tym samym stwarza warunki do poprawy pozycji gospodarczej i politycznej. M.i.g. ułatwia objętym nią krajom rozwój eksportu zarówno do krajów współpracujących ze sobą, jak i na inne rynki. Dzięki niej, zwłaszcza wskutek pogłębienia specjalizacji i rozwoju kooperacji oraz przyspieszenia postępu technicznego, zdolność konkurencyjna towarów produkowanych w integrujących się krajach zwiększa się. Szybszy wzrost eksportu umożliwia im jednocześnie wzrost importu, co przyczynia się do urozmaicenia podaży na ich rynkach wewnętrznych. W jakim stopniu i przez kogo korzyści płynące z m.i.g. zostaną efektywnie wykorzystane, zależy od konkretnych warunków, w których ona się dokonuje (do decydujących czynników należą: ustrój społeczno-gospodarczy krajów integrujących się, charakter stosunków, które je łączą, poziom ich rozwoju gospodarczego, ich polityka ekonomiczna itd.). W pewnych przypadkach m.i.g. może niekorzystnie wpływać na tempo i kierunki rozwoju gospodarczego niektórych uczestniczących w niej krajów. Przykładem tego jest integracja typu kolonialnego, która spośród wszystkich typów m.i.g. wykształciła się najwcześniej. Polega ona na integracji gospodarki pewnej grupy krajów słabo rozwiniętych z gospodarką dominującego nad nimi ekonomicznie i politycznie wysoko rozwiniętego kraju kapitalistycznego. W dłuższym okresie jest ona korzystna jedynie dla kraju dominującego. Dlatego też po pewnym czasie musi wystąpić tendencja do osłabienia tego typu powiązań integracyjnych. Warunkiem integracji gospodarczej określonych krajów jest: 1. istnienie odpowiednio rozwiniętej infrastruktury, umożliwiającej przepływ towarów; 2. podjęcie odpowiednich decyzji polityczno-ekonomicznych przez ich rządy (np. zniesienie ceł, ograniczeń ilościowych i dewizowych lub też, w przypadku krajów socjalistycznych, odpowiednia koordynacja ich planów), stymulujących przepływ masy towarowej między tymi krajami. Jeśli ponadto zostaną podjęte środki ułatwiające transfer czynników produkcji, to przy innych warunkach nie zmienionych, nasilenie procesów m.i.g. ulegnie wzmocnieniu. Spełnienie powyższych warunków nie wywoła jednak samo przez się zwiększenia obrotów gospodarczych między danymi krajami, jak i wystąpienia na większą skalę procesów integracji gospodarczej, jeśli kraje te nie są, ani też nie mogą stać się w stosunku do siebie komplementarne. Stopień, w jakim ta komplementarność w obrębie danej grupy krajów może się wykształcić, zależy od ich rozwoju gospodarczego i wyposażenia w poszczególne czynniki produkcji, struktury ich produkcji i popytu, odległości między nimi, rzutującej na koszty transportu, polityki ekonomicznej itd.
