Samorząd rzemieślniczy, społeczno-zawodowe i gospodarcze organizacje indywidualnego rzemiosła, posiadające osobowość prawną. Podstawowymi jednostkami s.rz. są cechy i spółdzielnie rzemieślnicze zrzeszone w izbach rzemieślniczych. Cechy z mocy ustawy zrzeszają wszystkich rzemieślników mających zakłady rzemieślnicze na terenie ich statutowego działania. Ustawowy obowiązek należenia do cechów nie dotyczy pracowników gospodarki uspołecznionej, którzy na podstawie specjalnych uprawnień wykonują ubocznie rzemiosło. Do podstawowych zadań cechów należy: 1. prowadzenie wśród członków działalności społeczno-wychowawczej, szkoleniowej itp.; 2. inicjowanie i popieranie rozwoju spółdzielni rzemieślniczych, zrzeszających członków cechu, oraz współpraca ze spółdzielniami; 3. reprezentowanie członków wobec organów administracji państwowej oraz organizacji społecznych i gospodarczych; 4. kontrola zakładów rzemieślniczych i rozpatrywanie skarg dotyczących ich działalności. Organami cechu są: walne zgromadzenie członków, zarząd, komisja rewizyjna i sąd cechowy. Nadzór nad działalnością cechów sprawują organizacje s.rz. wyższego szczebla i prezydia rad narodowych. Spółdzielnie rzemieślnicze prowadzą działalność na zasadach określonych w ustawie z 17 II 1961 o spółdzielniach i ich związkach. Zrzeszają rzemieślników mających zakłady na terenie ich statutowej działalności. Podstawowym ich zadaniem jest zaopatrywanie rzemiosła w surowce, materiały i środki pracy, organizowanie zbytu wyrobów i usług rzemieślniczych, działalność społeczno-wychowawcza i socjalna oraz działalność gospodarcza związana z realizacją zadań statutowych. Organami samorządu spółdzielni są: walne zgromadzenie członków, rada i zarząd. Przynależność do spółdzielni nie jest obowiązkowa. Izby rzemieślnicze, wojewódzkie związki cechów i spółdzielni rzemieślniczych, mających siedzibę na terenie ich statutowej działalności. Do podstawowych zadań izb rzemieślniczych należy: 1. reprezentowanie rzemiosła wobec władz państwowych, organizacji społecznych i gospodarczych oraz współdziałanie z organami administracji państwowej w ustalaniu kierunków rozwoju, zadań rzemiosła i wytycznych do planów gospodarczych spółdzielni itp.; 2. sprawowanie nadzoru nad działalnością zrzeszonych cechów i spółdzielni; 3. czuwanie nad szkoleniem uczniów w zakładach rzemieślniczych oraz przeprowadzanie egzaminów czeladniczych i mistrzowskich; 4. prowadzenie działalności społeczno-wychowawczej, kulturalno-oświatowej i socjalnej. Organami izb rzemieślniczych są: zjazd delegatów cechów i spółdzielni, rada izby, zarząd, komisja rewizyjna i odwoławczy sąd rzemieślniczy. Centralny Związek Rzemiosła test społeczno-zawodową i gospodarczą organizacją rzemiosła, którego członkami są izby rzemieślnicze. Do zadań jego należy: 1. nadzór i koordynacja działalności wszystkich organizacji s.rz. oraz reprezentowanie ich wobec władz państwowych, organizacji społecznych, politycznych i gospodarczych; 2. opracowywanie ogólnokrajowych kierunków rozwoju rzemiosła, wynikających z narodowych planów gospodarczych, oraz opracowywanie i opiniowanie projektów aktów prawodawczych dotyczących rzemiosła; 3. opracowywanie zasad do statutów organizacji rzemieślniczych; 4. zawieranie układów zbiorowych pracy pracowników zakładów rzemieślniczych i organizacji s.rz. Centralny Związek Rzemiosła ma wiele uprawnień ustawowych, np. prawo uchylania uchwał walnych zgromadzeń organizacji s.rz. w przypadku ich sprzeczności z prawem lub uchwałami organizacji nadrzędnych s.rz., prawo zawieszania w czynnościach członków zarządu organizacji s.rz. Ponadto ma on uprawnienia centralnego związku spółdzielczego w stosunku do spółdzielni rzemieślniczych, określone w ustawie o spółdzielniach i ich związkach. Organami Centralnego Związku Rzemiosła są: krajowy zjazd delegatów, rada, zarząd i komisja rewizyjna. Zakres i tryb ich działania oraz statut Związku uchwala krajowy zjazd delegatów, zatwierdza zaś minister handlu wewnętrznego i usług po porozumieniu z Naczelną Radą Spółdzielczą.
