Akumulacja pierwotna, historyczny proces oddzielania drobnych wytwórców od narzędzi i środków produkcji oraz skupienia ich w ręku klas posiadających, głównie kapitalistów. Nagromadzeniu środków pieniężnych, które warunkuje powstawanie produkcji kapitalistycznej, służyły także: lichwa i pożyczki udzielane panującym, podbój i eksploatacja kolonii oraz handel kolonialny, system protekcyjny (protekcjonizm), a zwłaszcza monopol handlowy wielkich kompanii handlowych, spekulacje giełdowe akcjami spółek handlowych, dzierżawa podatków państwowych oraz dostawy wojskowe. Nagromadzenie z jednej strony bogactw, z drugiej zaś pojawienie się ludzi pozbawionych środków produkcji i tradycyjnych źródeł utrzymania, a przez to zmuszonych do sprzedaży swojej siły roboczej, stworzyło warunki niezbędne do powstania kapitalistycznego sposobu produkcji. Epoka a.p. przypada w krajach Europy zachodniej na XVI—XVIII w. Proces a.p. w Polsce przypada głównie na pierwszą połowę XIX w.; wystąpił on szczególnie silnie w rolnictwie; rugi chłopskie pierwszej połowy XIX w., oparte na prawodawstwie napoleońskim, spowodowane dążeniem obszarników do powiększania obszaru folwarków, doprowadziły do wykształcenia się pokaźnej grupy małorolnego i bezrolnego chłopstwa żyjącego na wsi, ale utrzymującego się ze sprzedaży swojej siły roboczej. Nagromadzeniu środków pieniężnych służyły m. in. związki między posiadaczami kapitału pieniężnego a państwem.
