Planowanie przestrzenne, część ogólnego systemu planowania społeczno-gospodarczego. W skład zagadnień, którymi zajmuje się p.p., wchodzi: 1. teoria p.p., przez którą należy rozumieć wzajemnie powiązany zespół praw i zasad oraz spekulatywnych przewidywań rządzących rozmieszczeniem sił wytwórczych i urządzeń usługowych; 2. metodologia p.p., czyli nauka o metodach sporządzania planów przestrzennych, oraz metodyka, czyli metody sporządzania tych planów; 3. opracowywanie konkretnych planów przestrzennych w skali międzynarodowej, dla całego kraju, poszczególnych regionów i jednostek osadniczych. Zadaniem p.p. jest racjonalne rozmieszczenie sił wytwórczych. Ma ono na celu: 1. wzrost gospodarczy i jednocześnie stopniową likwidację dysproporcji w poziomie życia ludności między różnymi obszarami kraju oraz takie rozmieszczenie działalności gospodarczej, które wyzwala i utrwala twórcze aspiracje ludności miast i osiedli; 2. wykształcenie określonej specjalizacji gospodarczej terenów i osiąganie dzięki temu intensywnego rozwoju wyznaczonych dziedzin gospodarki; 3. zapewnienie określonego porządku w przestrzeni oraz sprawnego i niezawodnego systemu funkcjonowania układu przestrzennego gospodarki narodowej; 4. realizację danego programu gospodarczego przy możliwie najniższych nakładach inwestycyjnych i eksploatacyjnych, na które wywiera wpływ miejsce lokalizacji; 5. sposób zagospodarowania kraju, który jednocześnie zapewniałby wymagania obronności państwa; 6. ochronę środowiska geograficznego człowieka. W toku sporządzania planów przestrzennych dokonuje się oceny dotychczasowego rozwoju społeczno-gospodarczego w układzie przestrzennym i wyznacza się najefektywniejsze rozmieszczenie przyszłej działalności gospodarczej (odpowiada się na pytanie, gdzie zlokalizować wyznaczone przedsięwzięcia gospodarcze). Do p.p. zalicza się: 1. planowanie przestrzennego zagospodarowania kraju (plan krajowy), będące integralną częścią perspektywicznego planowania rozwoju społeczno-gospodarczego kraju (plany przestrzennego zagospodarowania kraju sporządza Komisja Planowania przy Radzie Ministrów); 2. planowanie rozmieszczenia działalności gospodarczej w ujęciach działowo-gałęziowych (plany te Sporządzają poszczególne resorty); 3. planowanie regionalne, czyli planowanie gospodarcze w ujęciu przestrzennym na terytorium będącym częścią kraju; 4. planowanie miejscowe obejmujące plany urbanistyczne miast i osiedli, plany ruralistyczne dla wsi oraz plany przestrzenne zespołów osadniczych. Podane rodzaje planów przestrzennych wymagają wzajemnej koordynacji, którą dokonuje się metodą kolejnych przybliżeń (metoda iteracyjna). W praktyce spotyka się Jeszcze plany przestrzenne dla kilku państw i plany dla terenów przygranicznych wchodzących w skład dwu lub więcej państw. Zgodnie z omówionymi celami p.p. dąży również do uporządkowania struktury przestrzennej gospodarki narodowej, w której wyróżnia się: 1. układy węzłowe gospodarki narodowej, czyli miejsca koncentracji ludności i działalności gospodarczej; 2. układy infrastruktury techniczno-ekonomicznej, tj. układy komunikacyjne, energetyczne i wodne; 3. układy infrastruktury społecznej, czyli rozmieszczenie ludności o określonych kwalifikacjach, oraz placówek kształcenia; 4. układy strefowe, czyli tereny rozproszonej działalności człowieka, zwłaszcza rolnictwo, leśnictwo i turystyka; 5. układy osadnicze, obejmujące rozmieszczenie miast o różnych funkcjach, osiedli i wsi; G. regiony gospodarcze, tj. tereny o wykształconych lub wykształcających się ścisłych więziach ekonomicznych, mające własne ośrodki miejskie o wszechstronnie rozwiniętych funkcjach społeczno-gospodarczych; 7. podregiony gospodarcze, obejmujące części regionów, mające wspólne ośrodki miejskie o funkcjach pośrednich między ośrodkami regionalnymi a powiatowymi (tereny miasta ponadpowiatowego wraz z zapleczem); 8. mikroregiony gospodarcze, czyli najniższe podziały przestrzenne oparte na więziach ekonomicznych i organizacyjnych; 9. ośrodki przemysłowe tworzone przez skupienie w jednym mieście kilku zakładów o charakterze ponadlokalnym przeważnie powiązane wspólną infrastrukturą; 10. okręgi przemysłowe, czyli aglomeracje obejmujące kilka miast położonych blisko siebie, w których skupione są różne gałęzie przemysłu o charakterze ponadlokalnym, przeważnie wzajemnie ze sobą powiązane węzłami kooperacyjnymi lub wspólnym systemem infrastruktury; 11. obszary uprzemysłowione, tj. tereny, na których w różnych jednostkach osadniczych i w niewielkim skupieniu są rozmieszczone zakłady przemysłowe; 12. rejony produkcyjno-rolne, czyli obszary o zbliżonych warunkach naturalnych i ekonomicznych, o określonej strukturze produkcji rolnej, różniące się od sąsiadujących rejonów; 13. rejony turystyczne, stanowiące wyodrębnione obszary charakteryzujące się atrakcyjnymi krajobrazami z rozbudowanymi obiektami wypoczynkowymi i podlegające ochronie przyrody; 14. terytorialne kompleksy gospodarcze, czyli wzajemnie ze sobą powiązane dziedziny i przedsięwzięcia społeczno-gospodarcze składające się na określony efekt gospodarczy i zlokalizowane w Jednej jednostce osadniczej lub jej pobliżu. W ten sposób określona struktura przestrzenna jest przedmiotem planowania w skali kraju. W p.p. regionu i jednostki osadniczej stopień szczegółowości wzrasta, obejmując w zasadzie rozmieszczenie obiektów inwestycyjnych lub ich zespołów. P.p. może przybierać charakter postulatywny i wskazywać pożądane układy przestrzenne (są to prognozy przestrzenne) oraz charakter dyrektywny, a więc przygotowywać projekty konkretnych decyzji lokalizacyjnych (właściwe plany przestrzenne). P.p. rozwija się od zakończenia I wojny światowej w państwach kapitalistycznych oraz w Związku Radzieckim, a po II wojnie w innych państwach socjalistycznych. W państwach kapitalistycznych na podstawie przyjętych zasad tzw. porządku przestrzennego wyznacza się ogólne ramy i zgłasza oferty lokalizacji działalności gospodarczej. W państwach socjalistycznych sięga ono znacznie dalej, gdyż w miarę konkretyzacji planów gospodarczych wypełnia te ramy treścią gospodarczą. W Polsce Ludowej p.p. rozwija się od 1945. W latach 1945—49 skoncentrowane ono było w Głównym Urzędzie Planowania Przestrzennego i obejmowało trzy stadia, mianowicie: planowanie krajowe, regionalne i miejscowe. W 1949 zostało podzielone między Państwową Komisję Planowania Gospodarczego (planowanie krajowe i regionalne) i Ministerstwo Budownictwa (planowanie miejscowe). W późniejszych latach rola planowania krajowego i regionalnego znacznie zmalała.
