Teorie rozmieszczenia sił wytwórczych, teorie formułujące zasady rozmieszczenia pracy i środków produkcji na terenie poszczególnych części kraju; na temat rozmieszczenia sił wytwórczych istnieje wiele teorii kapitalistycznych oraz kształtuje się coraz wyraźniej teoria socjalistyczna. Teorie kapitalistyczne obejmują kilka grup: 1. teorie tradycyjne (klasyczne) głoszą, że wybór wariantu lokalizacyjnego zależy od poziomu kosztów produkcji, których minimalizacja stanowi jedynie drogę do maksymalizacji zysku; czynniki lokalizacji analizowane są tu z punktu widzenia ich wpływu na obniżenie kosztów produkcji; teorie te wyjaśniają zjawiska lokalizacji przy założeniu swobodnej działalności pojedynczego przedsiębiorcy w warunkach wolnej konkurencji; 2. teorie nowsze, oprócz zagadnień kosztów produkcji, wysuwają na czoło problem zbytu, chłonności rynku i kształtowania się ceny rynkowej; mimo że usuwają istotne luki teorii tradycyjnych oraz wprowadzają pewne cechy dynamiczne do swoich sformułowań, nie wyrażają rzeczywistych warunków współczesnego kapitalizmu; 3. teorie najnowsze – nie mające jeszcze w pełni rozwiniętych form — nawiązują do warunków kapitalizmu monopolistycznego oraz jego fazy rozwojowej okresu imperializmu, próbują określić rolę państwa w dziedzinie lokalizacji zakładów wytwórczych, wyjaśnić zjawisko kształtowania się regionów gospodarczych oraz ustalić powiązania międzyregionalne i międzynarodowe. Ogólnie trzeba stwierdzić, że teorie kapitalistyczne nie są w stanie rzetelnie skonkretyzować istoty, treści i właściwego celu teorii rozmieszczenia. Wynika to zresztą z ich funkcji społecznych i ogólnego założenia, któremu mają służyć, mianowicie obrony interesów kapitalizmu i indywidualnego przedsiębiorcy. Teoria socjalistyczna przyjmuje za punkt wyjścia ogólne korzyści społeczeństwa nie zaś egoistyczne interesy pojedynczych przedsiębiorstw. Chodzi o to, aby wykorzystać planowe rozmieszczenie sił wytwórczych do przyspieszenia wszechstronnego rozwoju gospodarki narodowej jako jedynej drogi do coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb człowieka. W swoich podstawowych twierdzeniach teoria socjalistyczna przechodzi od problematyki lokalizacji pojedynczego zakładu do zagadnień kompleksowego ujmowania lokalizacji zespołu zakładów, tworzenia się ośrodków i okręgów przemysłowych, rejonów rolniczych i wreszcie regionów gospodarczych i ich zespołów. Niekiedy wysuwa się na tym tle koncepcję rozmieszczenia sił wytwórczych opartą na zasadzie regionalizacji ekonomicznej kraju. Podział na regiony ekonomiczne może być szeroko rozwijany; mówi się o: makroregionie, zespole regionów (np. Polski północnej, tj. regionów nadmorskich, niekiedy określanych także jako makroregion), regionie (w zasadzie region wojewódzki, czasami także zespół, tj. wydzielone miasto i województwo lub dwa województwa ze wspólnym ośrodkiem, własną bazą surowcową i energetyczną), podregionie (wyodrębniający się ośrodek gospodarczy, zwykle o charakterze okręgu przemysłowego na terenie części województwa lub sąsiadujących części województw), mikroregionie (na ogół odpowiadającym obszarowi powiatu). Kompleksowy rozwój regionu ekonomicznego, specjalizacja regionów i ich współpraca, aktywizacja gospodarcza regionów słabo rozwiniętych, deglomeracja niektórych z nich na tle wadliwego ich rozwoju w okresie kapitalizmu – oto niektóre istotne problemy wiążące się z treścią społeczno-gospodarczą założeń w dziedzinie regionalizacji ekonomicznej kraju. T.r.s.w. wprowadzając, oprócz zagadnień lokalizacji pojedynczych obiektów, szeroką problematykę regionalizacji ekonomicznej, otworzyła nowy rozdział dla badań naukowych. Badania te zaczęto przeprowadzać od czasu opracowywania planów perspektywicznych. Budowa programów rozwoju powiatów (mikroregionów) i województw (regionów) z natury rzeczy powoduje potrzebę badania prawidłowego rozmieszczenia sił wytwórczych oraz racjonalnego wykorzystania własnych możliwości rozwojowych w regionach i mikroregionach. Na uwagę zasługuje dynamiczna strona socjalistycznej t.r.s.w. W planach rozwoju sił wytwórczych i ich rozmieszczenia zawsze bada się najpierw obraz przeszłości, jej zjawisk i związków przyczynowych, a następnie — analizując stan obecny — przechodzi się do prognozowania, potem zaś bezpośrednio do konstruowania założeń i planów rozwojowych na przyszłość. Teoria socjalistyczna, na podstawie analizy przeszłości i teraźniejszości, wyznacza nie tylko konkretne drogi rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, lecz formułuje również plany perspektywiczne w skali całego kraju oraz jego wszystkich regionów. Dlatego też zjawiska lokalizacyjne ujmuje się dynamicznie, oddziałując na ich prawidłowy przebieg pod kątem planowego, a nie żywiołowego rozmieszczenia sił wytwórczych.
